Ajaan Hijmans
Riët Timmerman
In De Kroniek zijn al veel verhalen verschenen over slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog die in Giessen-Nieuwkerk geboren zijn of daar woonachtig waren. Een betrekkelijk onbekend slachtoffer is Adrianus Jacobus (Ajaan) Hijmans. Hij werd op 11 januari 1919 geboren in Nederhorst den Berg en woonde als kleine jongen in Giessen-Nieuwkerk, waar zijn vader huisarts was. Hij overleed in concentratiekamp Mauthausen op 30 mei 1944.
Ajaans overgrootvader was van Joodse afkomst,
maar bekeerde zich tot het christendom. Zijn grootvader werd predikant. Ajaans
vader Abraham werd in 1888 geboren in Klaaswaal. Abraham trouwde in 1916 in Den
Haag met Johanna Hendrika Otto, dochter van een scheepsbouwmeester uit Krimpen
aan den IJssel. Zij kregen vijf kinderen:
- Lodewijk, geboren in 1917 in Den Haag.
- Adrianus Jacobus, in 1919 geboren in Nederhorst den Berg.
- Anna Francijna, in 1921 geboren in Nederhorst den Berg.
- Pieter, geboren in 1923 in Hoogeveen.
- Arnold, geboren in 1930 in Rotterdam.
Abraham kocht in 1922 een praktijk in Hoogeveen. Hij bleek echter te zijn opgelicht, want het was een praktijk zonder patiënten. In januari 1924 werd hij arts in Giessen-Nieuwkerk, waar hij o.a. voorzitter was van het Groene Kruis. In 1929 vertrok hij naar Rotterdam (Kralingen). Hier werd hij inspecteur en leider van het Geneeskundig Schooltoezicht.
Foto rechtsboven: Rond 1926 in Giessen-Nieuwkerk: de moeder van dokter Hijmans met v.l.n.r. Pieter, Ajaan, Anneke en Lodewijk.
Ajaan ging in 1937 Indologie studeren in Leiden. Hij verhuisde in september naar de Jan van Goyenkade aldaar. In september 1939 behaalde hij zijn taalkundig kandidaatsexamen Indologie. In de periode 1940-1941 was hij praeses van het Bestuur der Indologenvereniging in Leiden. In november 1941 keerde hij terug naar Rotterdam-Kralingen. Het jaar daarop slaagde Ajaan in Utrecht voor zijn economisch doctoraalexamen Indologie. Na zijn studie ging hij werken als Indisch ambtenaar Binnenlands Bestuur. Hij bleef wonen in Kralingen.
Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak ging hij bij het verzet. Met zijn kameraden Vic Lemmens en Jan Pieter de Veer besloot hij om uit te wijken naar Engeland. Ze kozen voor de zuidelijke route. Voorzien van instructies en valse identiteitsbewijzen van het ondergrondse netwerk Dutch-Paris namen zij op 3 februari 1944 de trein via Brussel en Parijs richting de Pyreneeën om de grens naar het neutrale Spanje over te steken.
In Toulouse meldden ze zich bij de Résistance, die vluchtelingen opving en naar de grens begeleidde. Er werd een konvooi van 24 man geformeerd, dat naast hen bestond uit gestrande Amerikaanse en Britse gevechtspiloten, Joodse vluchtelingen en andere Engelandvaarders, zoals Gijs den Besten, Han Langeler, Chris van Oosterzee, Johannes Sinnege, Ferry Staverman en Sam Timmers Verhoeven. De lokale berggidsen Pierre Treillet en Henri Marot namen de leiding.
Op 6 februari 1944, tijdens een zware voettocht
door het besneeuwde gebergte, werd het konvooi op de Col du Portet d'Aspet
verraden en bij de Cabane des Evadés door een Duitse patrouille onder vuur
genomen. Slechts een klein aantal wist te ontkomen. Gevangengenomen
vluchtelingen, waaronder Hijmans, Langeler, Lemmens, Sinnige, Staverman en De
Veer werden naar de gevangenis Saint Michel in Toulouse getransporteerd.
Langeler en Lemmens zagen kans om te ontsnappen, door uit een rijdende vrachtwagen te springen.
Sinnige, Staverman en De Veer werden naar concentratiekampen getransporteerd en
overleefden de oorlog niet.
Links: Schilderij
van Engelandvaarder Rudi Zeeman.
Na de oorlog was aanvankelijk niets over het lot van Ajaan Hijmans bekend, behalve dat De Veer en hij rond 9 maart 1944 afzonderlijk op transport waren gesteld. Naar later bleek was Ajaan tijdelijk gedetineerd in Frontstalag Royallieu bij Compiègne en is, twee maanden voor de Geallieerde invasie, op 6 april 1944 samen met zijn vriend Jan Pieter de Veer overgeplaatst naar concentratiekamp Mauthausen in Oostenrijk. Hier kreeg Ajaan kampnummer 62553.
De concentratiekampen waren officieel in drie
categorieën ingedeeld. Mauthausen en Gusen behoorden tot de zwaarste categorie,
bestemd voor 'streng gestraften, onverbeterlijken en ook crimineel meerdere
malen veroordeelden en a-socialen, d.w.z. gevangenen die nauwelijks meer kunnen
worden opgevoed'. Tot die onverbeterlijke en asocialen behoorden in de ogen van
de SS politiek andersdenkenden, Joden, zigeuners en Jehova's getuigen.
Rechts: Het Vrije Volk, 18 juli 1945.
De indeling van Mauthausen in de zwaarste categorie betekende voor de gevangenen dat, naast de ondraaglijke zwaarte van het werk, mishandeling en marteling hun dagelijkse lot was. Kort gezegd was het cynische doel: 'Zwangsarbeitseinsatz mit vorsätzlicher Vernichtung', dwangarbeid gevolgd door vernietiging wanneer de gevangenen niet meer tot werken in staat waren.
Volgens het dodenboek van Mauthausen overleed
Ajaan op 30 mei 1944 om 07:35 uur ten gevolge van bronchopneumonie.
Ter nagedachtenis
van het heldhaftig optreden van de Franse berggidsen en ter herdenking van de
gevangenneming en deportatie van de groep Engelandvaarders is in 1990, op
initiatief van de Fransman Jean-Louis Béraza, op de top van de Col de Portet
d'Aspet een monument opgericht. Het monument staat vlak bij de Cabane des
Evadés, de exacte plaats waar de Nazi-patrouille op 6 februari 1944 de razzia
hield. Het monument bestaat uit een granieten steen met gegraveerde tekst, die
is ingekleurd met goudlak.
In Nederhorst den Berg is een oorlogsmonument
opgericht ter nagedachtenis aan inwoners die tijdens de bezettingsjaren door
oorlogshandelingen omkwamen. Hier wordt ook Ajaan Hijmans herdacht.
Foto boven: Monument Col du Portet d'Aspet.
Bronnen:
- www.oorlogsgravenstichting.nl
- A.M. Bode-Huizer. Het doktershuis te Giessenburg op www.geschiedenisalblasserwaard.wordpress.com.
- Mondelinge informatie A.J. Hijmans en A.O.C.A. van Schravendijk.
- Westerbeke, W. (2011) Messiasbelijdende Joden in Europa. Lulu.com.
- Bevolkingsregister Rotterdam en Hoogeveen via www.wiewaswie.
- www.mauthausen.nl,
- www.hagenbeekgenealogie.nl,
- www.wiewaswie.nl,
- www.openarch.nl,
- www.wikiwand.com.
