Veldwachter Jan Schakel
In 1959 vond het Nieuwsblad voor Gorinchem e.o. het tijd voor een interview met Jan Schakel, inmiddels 74 jaar en rustend veldwachter van Peursum en Giessen-Nieuwkerk. Aan de hand van dit interview, dat verscheen in de krant van 20 juli 1959, leren we Schakel wat beter kennen.
Gezin
Jan Schakel werd geboren op 1 januari 1885 als zoon van Pieter Schakel Hzn en Annigje den Toom.
Op vrijdag 28 oktober 1910 trouwde hij in Hardinxveld met Antonia Vogel, dochter van Ruben Vogel en Adriana de Rover. Samen kregen ze negen kinderen: zeven zoons en twee dochters. Het gezin Schakel woonde sinds plm. 1929 in de voormalige Peursumse school (thans Peursumseweg 80).
Toen de laatste onderwijzer, meester Van Ginkel, met pensioen ging werd er geen nieuw schoolhoofd meer benoemd. De school diende vanaf die tijd als vergaderplaats voor de gemeenteraad.
Het gezin van Jan Schakel in 1923 met
v.l.n.r.: Annie, Antonia Schakel-Vogel, Piet,
Adriaan, Driekus, Ruub, Jan, Dirkje en Jan Schakel
met voor hem zoontje Wim.
Na de herindeling van 1 januari 1957 was ook dit niet meer aan de orde. Peursum vormde vanaf toen immers samen met Giessen-Nieuwkerk en Giessen-Oudekerk de gemeente Giessenburg. De raad van Giessenburg vergaderde in Giessen-Nieuwkerk en de school van Peursum werd vanaf die tijd alleen nog maar gebruikt voor bijeenkomsten van de BB (Bescherming Bevolking), EHBO en zondagsschool. Het archief van de gemeenten Schelluinen en Peursum bevond zich hier ook nog. Schakel hield de lokaliteiten schoon.
Wild
In 1917 werd Schakel aangesteld als jachtopziener en hield hij toezicht op ongeveer 800 hectare grond: de polders Neerpolder, Doet en Muisbroek. In die tijd waren er nog verschillende soorten wild, zoals patrijzen en fazanten. Er werden er wel honderd op één dag geschoten. De jachtopziener zette vallen en klemmen om roofwild zoals wezels en bunzings te vernietigen. Ook droeg hij altijd een geweer bij zich.
“De boerenhonden, dat is de pest,” aldus Schakel, “zij jagen op het jonge wild, zoals kleine haasjes.” Er waren in die tijd (1959) nog hazen genoeg. “Een haas werpt in februari al en dan heeft zij vier of vijf jongen. Rond april/mei krijgt zij weer kleintjes, maar dan valt er meestal nogal wat regen en dan liggen de beestjes naakt in het gras.”
Schakel vertelde dat er in de begintijd dat hij jachtopziener was nog veel gestroopt werd. Sinds dat in 1919 de vuurwapenwet gekomen was, was het stropen een stuk afgenomen. Vanaf die tijd mochten alleen nog maar de jachtaktehouders in het bezit zijn van een geweer en jachtaktes waren duur.
Toch waren er, als hij ’s avonds en in het donker langs de polder reed, nog wel geweerschoten te horen. Er werd in 1959 dus nog wel wat gestroopt. De meeste stropers was het echter te doen om een lekkere bout. Mensen met een jachtakte maken er een sport van om zoveel mogelijk hazen te schieten. Niet voor de bout en ook niet voor het geld. Alleen elkaar niets gunnen, zo was Schakel van mening.
Veldwachter en gemeentebode
Nadat Schakel vijf jaar jachtopziener was
geweest vernam hij dat de (enige) veldwachter
C.
de Bruin, na een dienstverband van 40 jaren, met pensioen ging. Dit leek
Schakel een mooi baantje en aangezien er vroeger niet voor geleerd behoefde te
worden, kreeg hij zijn benoeming als gemeenteveldwachter. Eerst alleen in Peursum, maar vanaf 1934, toen veldwachter P.J. von Hout vertrok, ook in Giessen-Nieuwkerk.
Veel vertellen over zijn jaren als veldwachter wil Schakel tijdens het
interview niet. “Het is hier een kalme streek en er is weinig veranderd. Alleen
zijn er nu [1959, red] meer politieagenten, die het eigenlijk niet zo druk
hebben als ik het toen had. Als er nu bijvoorbeeld een ongeluk gebeurt dan
wordt de verkeerspolitie in Dordt gewaarschuwd.
Bovendien was ik er gemeentebode bij en had het hiermee net zo druk als met het
beroep van veldwachter,” zo vertelde Schakel.
Jubileum
In 1927 was er in het gemeentehuis van Giessen-Nieuwkerk een plechtigheid. Schakel kreeg van de burgemeester een bronzen medaille uitgereikt voor tien jaar trouwe politiedienst.
Ook zijn collega’s uit Giessen-Nieuwkerk (P.J. von Hout 30 jaar) en Schelluinen (W. Versluis 20 jaar) ontvingen medailles. Tien jaar later was er natuurlijk weer een medaille. De huldiging vond toen plaats in het gemeentehuis van Peursum. Naast de burgemeester waren ook de collega’s uit de regio ruim vertegenwoordigd.
De commandant van de rijksveldwacht, de heer Weertman, feliciteerde Schakel daarbij van harte. Hij herinnerde aan de prettige samenwerking en eensgezindheid die hij gedurende een zevental jaren had ondervonden.
Werk
In
september 1933 kwam in de gemeenteraad van Peursum
een brief van de Commissaris der Koningin aan de orde. Voorgesteld werd om 25
gulden beschikbaar te stellen zodat de gemeenteveldwachter een cursus kon
volgen in auto- en motorkennis en meerdere nuttige vakken voor de
politiedienst. De burgemeester was er voor, maar de beide wethouders waren
tegen. Wethouder Kooijman kon het nut niet wegcijferen, maar hij achtte Schakel
voldoende bekwaam voor zijn taak. Hij was er dan ook tegen. Na mondelinge
stemming werd het verzoek voor kennisgeving aangenomen. De veldwachter ging
niet op cursus…
Naast zijn functie als gemeenteveldwachter en gemeentebode was Schakel in Peursum ook deurwaarder voor de plaatselijke belastingen. Verder behoorde het tot de functie van gemeenteveldwachter om de in de gemeente gevonden voorwerpen te beheren.
In 1941 moesten er persoonsbewijzen uitgereikt worden. Getrouwde inwoners die een persoonsbewijs kwamen afhalen moesten daarbij hun trouwboekje laten zien. Veldwachter Schakel was gemachtigd om bij het uitreiken van persoonsbewijzen vingerafdrukken te nemen.
Enkele jaren later, het was inmiddels eind 1943, werd Schakel door de Duitse bezetter ook belast met de politiedienst in Schelluinen.
Pensioen
Later werd hij aangesteld als opperwachtmeester van de marechaussee, standplaats Giessen-Nieuwkerk. Bij zijn afscheid droeg Schakel de rang van wachtmeester 1e klasse der Rijkspolitie. Hij was toen 30 jaar bij de politie geweest en inmiddels 65 jaar oud. Dé leeftijd om met pensioen te gaan. Bij het afscheidsfeest, dat werd gehouden in het gemeentehuis in Peursum, waren o.a. aanwezig adjudant Bilstra der Rijkspolitie en collega’s van de Rijkspolitie van Boven- en Beneden-Hardinxveld, Giessendam, Giessen-Nieuwkerk en Schelluinen.
Natuurlijk waren ook de collega’s van Giessen-Nieuwkerk en Peursum present evenals het secretariepersoneel van beide gemeenten. De burgemeester was wegens ziekte afwezig, maar wethouder Boer las de geplande toespraak van de burgemeester voor. Iedereen bleek zeer tevreden over Schakel. Zijn plichtsgevoel was bekend en voor zijn collega’s was zijn onderwijs in de jacht- en visserijwet zeer leerzaam geweest. Als afscheidscadeau kreeg hij een rookstel aangeboden, waarmee Schakel in zijn sas was. “Ik had nog gemakkelijk vijf jaar kunnen blijven,” vond hij in 1959.
Na zijn pensionering was Schakel nog wel jachtopziener over de polder Den Beemd in Hoogblokland.
De sabel van Schakel. Te zien in Museum Het Reghthuys.
Stil in 1959
In de vergaderruimte in zijn huis was het overigens een trieste boel. De ruimte had witgekalkte wanden. In het midden stond een lange rechte tafel met rechte stoelen er omheen en in een hoek stond een streng donker orgel. Een blik door het raam bood uitzicht op de Giessen.
In het portaal van het pand stond een moderne grijze bromfiets. “Die is van mij,” zei Schakel. “Als ik er de pee in heb en het mij hier te eenzaam wordt, ga ik op mijn brommer weg. Naar Den Haag, Gouda of Rotterdam,” zo vertelde hij.
Sinds het overlijden van zijn echtgenote Tonia (op 1 juli 1948) was het stil in het grote huis. De oudste zoon van Schakel was bij de marine. Een andere zoon woonde in Engeland en daar ging Schakel ieder jaar een week of vier naar toe. Weer een andere zoon was in 1938 naar Aruba vertrokken. Zeven jaar later kwam hij weer boven water. Getrouwd en wel met een Schotse vrouw. Het is dus niet te verwonderen dat Schakel het soms maar stil vond in de oude school. ’s Zomers werkte hij vaak in zijn tuin en onderhield hij de bomen die op de voormalige speelplaats geplant waren.
Jan Schakel met vijf zoons in militair tenue.
V.l.n.r.: Adriaan, Jan, Piet, Driekus, Wim en Ruub.
Jan Schakel, een markante persoonlijkheid, overleed op 22 februari 1973.
Anneke Bode-Huizer
Bron
Nieuwsblad voor Gorinchem e.o. 3 november 1939, 6 juni 1941, 3 februari 1950, 29 november
1950, 20 juli 1959
website www.wiewaswie.nl
